De eerste Hawaiimuziek in Nederland in de jaren twintig.

Early Dutch Hawaiian Jazz in the 1920s (English) De eerste Hawaï-muziek in Nederland in de jaren twintig. (Nederlands)

De bovenstaande jongelieden vormen tezamen een Hawaiian kwartet, dat ons op den uitzendavond van a.s. Dinsdag een aantal dier zoetvloeiende melancholische wijzen zal laten hooren die hun oorsprong heeten te hebben op zwoelwarme eilanden van den Honolulu-Archipel. Onderschrift bij bovenstaande foto van het Nederlandse Hawaiian Kwartet. (Radio Luistergids begin mei 1925).
De eerste Hawaïmuziek in Nederland in de jaren twintig. Hans Koert
Een paar maanden geleden kreeg ik van één van de trouwe lezers van dit blog een verzamel-cd, die hij Ukulele Compilation - Ukelele Lady had genoemd; alle nummers binnengehaald en gebrand van het internet. Op de voorkant een foto van de bladmuziek van het de hit-song Ukulele Lady, een nummer gecomponeerd door Gus Kahn met woorden van Richard Whiting uit 1925. Het is een gemakkelijk in het oor liggend, jazzy nummer, dat helemaal past in de opkomende hype van die jaren: de muziek uit Hawaï. Verwar het nummer niet met het uit dezelfde tijd stammende Ukulele Baby, twee letters verschil en geschreven door Meskil - Rose - Bloom en Sherman; dit is een heel ander nummer, dat ik o.a. heb in een versie van het Abe Lyman orkest. In die dagen begint de Hawaï-muziek populair te worden in de Verenigde Staten, al zou het echte zwaartepunt van de hype pas in de jaren dertig en veertig vallen. Hawaii was eind negentiende eeuw een kolonie van de Verenigde Staten geworden en begin 1900 kwamen de eerste Hula-meisjes, danseresssen en Hawaii musici naar de VS. Ze brachten hun typische instrumenten mee, zoals de ukulele en de hawaii- of slidegitaar. De ukulele werd, dankzij zijn handzame formaat, een graag gezien instrument bij dans- en amusementgroepen, revueorkesten en stringbands en gebruikt voor de ietwat zoetsappige liedjes, over zonnige, hete stranden, zwoele nachten onder een prachtige sterrenhemel, en, niet onbelangrijk, de Hawaii-meisjes in hun rieten rokjes; allemaal thema's die het goed deden in een land dat gebukt ging onder een financiële crisis en begin jaren veertig betrokken raakte bij de Tweede Wereldoorlog. Geniet van één van de oudste versies van het nummer:

Ukulele Lady door Vaughn DeLeath ( 6 april 1925) (Columbia)
Dit nummer werd een hit en het is dan ook niet zo vreemd dat heel wat platenmaatschappijen een graantje mee wilden pikken door het nummer op te nemen. De volgende versies, die ik in mijn verzameling vond, heb ik in een lijstje gezet: (beperkte) discografie van de 1925 opnamen van het nummer Ukulele Lady . De eerste opname van dit nummer in Europa staat, denk ik, op naam van Jean Wiener et Clement Doucet, een piano-duo, die het in december 1925 opnamen voor het Franse Columbia maakten. Jazz en Hawaiimuziek vonden elkaar door gemeenschappelijke elementen. Midden jaren dertig nam Louis Armstrong enkele Hawaii-liedjes op en andersom bracht Sol Hoopii de jazz naar Hawaii. Wie kent niet de schitterende versie van Honolulu Baby van Laurel en Hardy of wat dacht je van van de vrolijke uitvoering van de Muppets?

Hoe zat dat overigens in Nederland? Verder dan de naam van de Kilima Hawaiians reikte mijn kennis over deze muziek in de Lage Landen niet. Een paar jaar geleden vond ik het boek Haring & Hawaii - met als ondertitel Hawaiianmuziek in Nederland (1925-1992) door Lutgard Mutsaers (1992). De ondertitel suggereert dat ook in Nederland de Hawaiimuziek in 1925 reeds bestond, maar het nummer Ukulule Lady zal hier zeker nog geen hit geweest zijn.
De Hawaiian band Insulinde (februari 1925)
Begin 1925 treedt er voor het eerst een Nederlands Hawaii-orkestje op voor de HDO ( De Hilversumsche Draadlooze Omroep). De acht leden van het bandje kwamen allen uit Nederlandsch Indië en het groepje luisterde naar de naam Insulinde. Ze gebruikten toen al de typische Hawaii-instrumenten zoals de Hawaii gitaar en de ukulele zoals te zien is op een foto uit die tijd. Het is natuurlijk niet zo vreemd dat de mensen uit Nederlandsch Indië veel affiniteit hadden met de Hawaiimuziek; beide eilandengroepen liggen immers in de tropen en de bron van beide muzieksoorten is dezelfde. Een paar maanden later, op 5 mei 1925, treedt een geheel uit autochtone Nederlanders bestaand groepje op voor diezelfde Hilversumsche Draadloze Omroep, het Hawaiian Kwartet, onderleiding van Chris De Vos jr. Zij gebruikten, af te leiden uit de oude foto, waarmee dit blog begint, een banjo en een aantal gitaren. Twee jaar later was dit groepje uitgebreid tot een kwintet, het Hawaiian Radio Vijftal die nu wel een Hawaiian gitaar en een ukulele bevatte.

Hawaiian Radio Vijftal ( september 1927)

De Hawaii muziek werd populair in de jaren dertig en er werden toen heel wat Hawaiigroepjes opgericht, zoals de Ancori's. Maar ze moesten concureren met andere muziekstijlen, zoals bands die de Zuid Amerikaanse tango's en rumbas of de Hongaarse zigeunermuziek, de Czardas, speelden. In 1934 pas zien we de Kilima Hawaiians op het toneel verschijnen, opgericht door Bill Buysman, voormalig lid van de Ancori's. Deze band zou uitgroeien tot één van de populairste en bekendste Hawaiibands van de Lage Landen. Ik vind het leuk om deze band te laten zien in een fragment van een optreden uit 1989: De Kilima Hawaiians.

Het Nederlands-Indonesische Hawaii Ensemble Rudi Wairata & The Mena Moeria Minstrels kun je beschouwen als de voortzetting van het Insulinde kwartet. Zij werden vooral populair in de jaren vijftig, toen, na de onafhankelijkheid van Indonesië, een grote groep landgenoten en Indiërs, waaronder de voormalige KNIL-militairen, (weer) in ons land waren komen wonen. Als de Amboine Serenaders zong Rudi Wairata nummers, die afkomstig waren van de Molukken. Ik wil, tenslotte, afsluiten met een nummer uit 1954, waarin je de Mena Moeria Minstrels kunt horen.

Als je het leuk vindt om meer over dit onderwerp te lezen laat het me dan weten, dan post ik binnenkort meer over deze, nu bijna vergeten hoofdstukken, uit het Nederlands amusement.

Hans Koert - keepswinging@live.nl

Een (beperkte) discografie met de opnamen uit 1925 van Ukulele Lady in mijn verzameling:

ukulele lady
6 april 1925: vaughn de leath ( voor Columbia)
Mei 1925: margareth young and phil ohman ( voor Brunswick)
1 juni 1925: denza dance band ( = harry reser's syncopators) ( voor Columbia )
2 juni 1925: paul whiteman orchestra with the southern fall colored quartet ( voor Victor)
23 juni 1925: eddie peabody and anthony field ( voor Dominion)
10 juli 1925: the vagabonds ( voor Gennett)

Keep swinging

Hans Koert

keepswinging@live.nl

Een aantal linken waar je niet omheen kunt ...
Honolulu Baby Hula Girl Sweet Hollywaiians Janet Klein Ready For You Oscar Alemán Choro Music Flexible Records Hit of the Week-Durium Keep Swinging News letter Keep Swinging Contributions